ग्रंथालयं कमी होत आहेत?
वाचक ग्रंथालयात जातात किंवा जात होते कारण तिथं संदर्भ ग्रंथ उपलब्ध होतात.
ग्रंथालयांची गरज ही वाचन संस्कृती वाढवणं आणि टिकवणं यासाठी आहे. वाचन हा संस्कार आहे आणि तो घडवायचा असेल तर ग्रंथालयांची भूमिका अनन्यसाधारण आहे, पण त्याबरोबरच ग्रंथालयांनी देखील काळानुरुप सातत्याने बदलण्याचं आव्हान देखील आमच्यासमोर आहे, असं पेडगावकर सांगतात.
सू लेखिका आहेत, त्यांनी ऑक्सफर्डमधे डॉक्टरेट केलीय, त्या लेख लिहितात, पुस्तकं लिहितात, कॉलेजात शिकवतात. शहराच्या वर्दळीपासून दूर जाऊन लेखन करावं यासाठी सू हेलपर्न न्यू यॉर्क राज्यातल्या एका डोंगरी खेड्यात रहायला गेल्या. गाव आकारानं मोठं होतं पण माणसं होती फक्त २ हजार. २ हजार माणसं २ हजार चौरस मैलाच्या परिसरात पसरलेली. डोंगराळ वस्त्या अशाच असतात. एक डोंगर, खूप अंतरावर दुसरा डोंगर, मधे घळ. डोंगरावर किवा घळीत एकादं घर. दुसरं घर दिसतही नाही इतक्या अंतरावर. औद्योगीक अमेरिका श्रीमंत झाली पण दूरवर असलेल्या खेड्यांची स्थिती मात्र आर्थिक दृष्ट्या सुधारली नाहीत.
गावात पुस्तकालय नव्हतं. पूर्वी एक पुस्तकालय होतं आणि विभागीय पुस्तकालयातून तिथं बसनं पुस्तकं येत. काही काळानं काही पुस्तकं परत जात, त्या जागी काही पुस्तकं नव्यानं येत., लक्ष न दिल्यानं ती व्यवस्था कोलमडली…
इचलकरंजी शहरातील एक सांस्कृतिक केंद्र असलेल्या आपटे वाचन मंदिराची स्थापना रामभाऊ आपटे वकिलांनी १८७० मध्ये स्वत:च्या ग्रंथसंग्रहाचे दान करून केली. आपटे वाचन मंदिराचे मूळ नाव ‘नेटीव्ह जनरल लायब्ररी‘ असे होते. इचलकरंजीचे सुविद्य जहागिरदार श्रीमंत नारायणराव बाबासाहेब घोरपडे यांनी वाचनालयाच्या इमारतीसाठी भरघोस मदत केली. 1910 मध्ये वाचनालयाची इमारत उभी राहिली आणि आपटे वकिलांच्या स्मरणार्थ वाचनालयाचे ‘आपटे वाचन मंदिर’ असे नामकरण करण्यात आले.5000 अधिक सभासद असलेले आणि 80000 पेक्षा जास्त ग्रंथांचे भांडार असलेले आपटे वाचन मंदिर म्हणजे इचलकरंजीचे वैभवच आहे.
